Van 2013 to 2019 tekende ik dagelijks cartoons voor De Standaard Avond. De aanslag op de redactie van Charlie Hebdo in 2015 raakte me diep. In mijn boek Heilige Tekst, Goddeloos Beeld analyseer ik het taboe op de afbeelding van de profeet Mohammed en hoe ik daar zelf mee worstelde. Ik bekijk het probleem ook in een bredere context. Tekst en beeld vormen al eeuwen de inzet van een voortdurende strijd tussen religieuze, politieke en culturele krachten.
In dit interview op radio 1 , vijf jaar na de aanslag, vertel ik over mijn eigen (gewetens)onderzoek en probeer ik de gepolariseerde discussie over de zogenaamde Mohammedcartoons te nuanceren.
Ook onder cartoonisten woedt er een hevig debat. Sommigen vinden een tekening van de profeet racistisch, neokolonialistisch of islamofoob en doen aan bewuste zelfcensuur, anderen (zoals ikzelf) vinden religiekritiek een verworvenheid van de Verlichting, wat leidde tot het afschudden van het juk van de katholieke Kerk en het ontstaan van onze open en vrije samenleving.
Deze cartoon werd in 2016 gelauwerd bij de jaarlijkse Press Cartoon Awards.
Ik tekende dit na de jihadistische aanslagen in Parijs op 13 november 2015, die vanuit Molenbeek werden beraamd.
De doelwitten waren een voetbalwedstrijd, de openbare terrassen en een concert. Er vielen 129 doden.
Het contrast tussen de schijnbaar onschuldige mededeling van deze jongeren en de vreselijke gebeurtenissen in Parijs zorgt voor een bitterkomisch effect. De blik op het gelaat van de volwassenen vervolledigt het plaatje: zij lijken zich niet bewust van wat de jongeren in hun schild voeren.
Politieke cartoons zijn afhankelijk van de onmiddellijke actuele context. Een goede cartoon zet de verbeelding aan het werk: de lezer moet zelf de grap vervolledigen en verbindt spontaan de tekening met die actualiteit. Zonder die achtergrond zullen velen deze cartoon vandaag niet meer begrijpen. Het is een illusie dat een cartoon één waarheid bevat. De 'waarheid' van een kunstwerk verandert naargelang de omstandigheden en het perspectief van de toeschouwer. Daarom is eenzelfde cartoon voor de ene hilarisch en voor de andere beledigend.
© Joris Vermassen